Niniejsza strona zawiera ogólny przegląd dostępu do procedur ochrony międzynarodowej w Polsce oraz innych form legalnego pobytu. Tam, gdzie to możliwe, zawsze staraj się skonsultować swoją sprawę z prawnikiem. (Lista dostępnych prawników dostępna jest tutaj)
Czym jest ochrona międzynarodowa?
Osoba może potrzebować ochrony międzynarodowej, jeżeli boi się wrócić do kraju pochodzenia, ponieważ grozi jej prześladowanie lub poważna krzywda ze względu na rasę, religię, narodowość, poglądy polityczne lub przynależność do politycznej grupy społecznej. Zgodnie z prawem międzynarodowym i polskim, aby móc zostać uznanym za uchodźcę, muszą być spełnione określone kryteria.
Osoba objęta ochroną międzynarodową nie zostaje odesłana do kraju, do którego boi się jechać z powodu prześladowań, tylko może pozostać w Polsce.
Ochrona międzynarodowa nie jest przyznawana automatycznie. Osoby, które mają nadzieję na uzyskanie takiej ochrony, muszą złożyć wniosek i udowodnić rządowi, że się kwalifikują.
Nie każdy kwalifikuje się do ochrony międzynarodowej.
W Unii Europejskiej (UE) tylko jeden kraj UE może rozpatrzyć wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, zwykle jest to pierwszy kraj wjazdu. Nazywa się to rozporządzeniem dublińskim.
Oznacza to, że jeżeli osoba po raz pierwszy wjeżdża do UE w Polsce:
• Polska jest jedynym krajem UE, który może rozpatrzyć jej wniosek o ochronę międzynarodową.
• Prawdopodobnie taka osoba zostanie odesłana do Polski, jeżeli wyjedzie do innego kraju UE i tam złoży wniosek o ochronę międzynarodową.
Istnieją ograniczone wyjątki od tej zasady (takie jak posiadanie ważnej wizy do innego kraju UE lub łączenie rodzin).
UWAGA: Ochrona międzynarodowa jest często nazywana „azylem”. W Polsce tak nie jest.
W Polsce prawo definiuje różne rodzaje ochrony:
• Ochrona międzynarodowa – status uchodźcy i ochrona uzupełniająca
• Azyl – odrębna, krajowa forma ochrony
• Pobyt ze względów humanitarnych lub pobyt tolerowany – krajowa forma legalizacji pobytu w przypadku braku możliwości deportacji/powrotu
Kto rozpatruje wnioski o ochronę międzynarodową?
W Polsce za rozpatrywanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej i uznanie kogoś za uchodźcę odpowiada rząd, a nie UNHCR.
Wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej należy składać za pośrednictwem polskiej Straży Granicznej. Polski Urząd do Spraw Cudzoziemców jest wówczas odpowiedzialny za rozpatrywanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej i podejmowanie decyzji o udzieleniu ochrony.
Więcej informacji na temat składania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce
(w językach polskim, rosyjskim i angielskim): https://www.gov.pl/web/udsc-en/lodging-an-application-for-international-protection
Kto może się ubiegać o ochronę międzynarodową w Polsce?
Osoba ma prawo ubiegać się o ochronę międzynarodową w dowolnym momencie, jeżeli:
- przebywa na terytorium Polski (również w areszcie) lub na polskiej granicy
- ma obawy, że będzie prześladowana w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub poglądów politycznych albo, w przypadku powrotu, będzie poważnie zagrożona karą śmierci i egzekucją, torturami, nieludzkim traktowaniem lub poważnym zagrożeniem życia z powodu powszechnej przemocy lub konfliktu zbrojnego.
Osoba może uwzględnić w swoim wniosku innych członków rodziny (takich jak małoletnie dzieci lub współmałżonek) tylko wtedy, gdy odpowiedni członek rodziny jest fizycznie obecny podczas składania wniosku.
Nie możesz ubiegać się o ochronę międzynarodową z zagranicy.
Jak ubiegać się o ochronę międzynarodową w Polsce
Jeżeli uważasz, że Ty i odpowiedni członkowie Twojej rodziny spełniacie kryteria ubiegania się o ochronę międzynarodową, musicie wyraźnie wyrazić swoją wolę ubiegania się o ochronę międzynarodową funkcjonariuszowi Straży Granicznej.
Wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej możesz złożyć:
- Przy wjeździe do Polski na przejściu granicznym
- W areszcie, ośrodku recepcyjnym lub innym oficjalnym miejscu
- W dowolnym momencie z terenu Polski przez odwiedzenie dowolnego oddziału lub placówki Straży Granicznej
Dla osób niezdolnych do bezpośredniego udania się do Straży Granicznej (osób z niepełnosprawnością, osób starszych, kobiet w ciąży, samotnych rodziców, dzieci z rodzin zastępczych, osób hospitalizowanych lub aresztowanych): pisemne oświadczenie o zamiarze ubiegania się o udzielenie ochrony międzynarodowej można złożyć pocztą lub e-mailem. W takich przypadkach wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej przyjmuje i rejestruje Straż Graniczna według miejsca zamieszkania osoby.
Jaka dokumentacja jest potrzebna?
Składając wniosek, należy okazać wszystkie dokumenty urzędowe (w tym dokumenty tożsamości i podróży) oraz inne dowody, które mogą potwierdzić Twój wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz dane podane we wniosku.
Dotyczy to wnioskodawcy i wszystkich członków rodziny objętych wnioskiem.
Co się stanie po złożeniu wniosku w Polsce?
- Najpierw Straż Graniczna rejestruje Twój wniosek, co obejmuje krótką rozmowę, wykonanie zdjęcia i pobranie odcisków palców oraz badanie lekarskie. Wniosek musi zostać złożony w języku polskim przez Straż Graniczną na specjalnym formularzu, na podstawie krótkiej rozmowy.
**W trakcie składania wniosku masz prawo do pomocy tłumacza języka, który rozumiesz
- Następnie Straż Graniczna składa Twój wniosek do Urzędu do Spraw Cudzoziemców (Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców).
**Jeżeli Straż Graniczna nie może od razu zarejestrować Twojego wniosku, powinna zarejestrować Twoje oświadczenie i powiadomić Cię o dacie rejestracji.
- Urząd do Spraw Cudzoziemców wszczyna rozpatrzenie Twojego wniosku.
- Każdy pełnoletni wnioskodawca otrzymuje dokument (tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca) potwierdzający jego tożsamość i upoważniający go (oraz niepełnoletnie dzieci objęte wnioskiem) do pobytu w Polsce.
- Urząd do Spraw Cudzoziemców przesłuchuje Cię w sprawie Twojego wniosku.
- Urząd do Spraw Cudzoziemców wydaje decyzję (w ciągu 6 miesięcy, choć czasem trwa to dłużej)
Podczas tych procedur sąd może podjąć decyzję o umieszczeniu Cię w areszcie.
Może się tak zdarzyć, jeżeli polski rząd będzie musiał zweryfikować Twoją tożsamość lub zebrać informacje istotne dla Twojej procedury lub z innych powodów związanych z Twoim wjazdem i legalnym pobytem w Polsce
Możesz być przetrzymywany/przetrzymywana w areszcie przez maksymalnie 6 miesięcy. Sąd może jednak postanowić o przedłużeniu okresu Twojego zatrzymania, także w przypadku, gdy jesteś w trakcie procedury powrotu (procedury wszczętej przez Straż Graniczną, która ma ułatwić powrót do kraju pochodzenia/zamieszkania).
Podczas rozpraw sądowych:
• Masz prawo do bycia wysłuchanym/wysłuchaną przez sąd (zdalnie lub osobiście)
• Masz prawo do pomocy tłumacza języka, który rozumiesz
Masz prawo do pomocy prawnika
Po zatrzymaniu masz prawo do odwołania się od decyzji sądu o zatrzymaniu lub przedłużeniu aresztu w ciągu 7 dni od doręczenia postanowienia o zatrzymaniu ustnie w sądzie lub pisemnie. Aby uzyskać więcej informacji, należy się skontaktować z prawnikiem.
Jeżeli złożysz reklamację po upływie 7 dni, nie zostanie ona przyjęta.
Masz prawo i obowiązek przebywać w Polsce w trakcie rozpatrywania wniosku.
Jestem współmałżonkiem głównego wnioskodawcy. Jak będzie wyglądała procedura, jeżeli chodzi o mnie?
Nie musisz dołączać do tego samego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej co Twój współmałżonek (jeżeli składasz wniosek z innych powodów). Możesz złożyć osobny wniosek.
Jeżeli dołączasz do wniosku współmałżonka, a współmałżonek jest głównym wnioskodawcą:
- Musisz wyrazić pisemną zgodę na przystąpienie do wniosku (zawartą we wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej).
- Twój współmałżonek ma prawo („pełnomocnictwo”) do reprezentowania Twoich interesów w postępowaniu.
- Twój współmałżonek otrzyma wszystkie wydane decyzje w sprawie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.
- Urząd do Spraw Cudzoziemców może postanowić, że nie przeprowadzi z Tobą oddzielnej rozmowy w sprawie Twojego wniosku, ale masz prawo złożyć wniosek o oddzielne przesłuchanie.
Czy mogę pracować, gdy mój wniosek jest w toku?
Po złożeniu wniosku nie możesz pracować przez 6 miesięcy od daty złożenia wniosku. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy przed złożeniem wniosku mieszkałeś/mieszkałaś w Polsce.
Po 6 miesiącach, jeżeli decyzja w Twojej sprawie nie zapadła, możesz ubiegać się w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców o zezwolenie na pracę. Urząd do Spraw Cudzoziemców wyda dokument potwierdzający Twoje prawo do pracy w Polsce w oczekiwaniu na decyzję w Twojej sprawie.
Czy mogę się odwołać od decyzji odmownej?
Jeżeli Urząd do Spraw Cudzoziemców odrzuci Twój wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce, masz kilka możliwości wniesienia odwołania:
- Masz prawo odwołać się do Rady do Spraw Uchodźców. Możesz złożyć odwołanie w swoim własnym języku. Czas na odwołanie jest ograniczony (zwykle 1–2 tygodnie). Termin jest podany na dole Twojej decyzji. Masz prawo do uzyskania pomocy prawnej finansowanej przez państwo w celu złożenia tego odwołania. (Lista dostępnych prawników znajduje się na stronie: https://www.gov.pl/web/udsc/bezplatna-pomoc-prawna).
- Jeżeli decyzja Rady do Spraw Uchodźców jest również negatywna, masz prawo ponownie odwołać się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w terminie 30 dni od dnia otrzymania decyzji.
Więcej informacji znajduje się na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców (w językach polskim, rosyjskim, angielskim): https://www.gov.pl/web/udsc-en/procedure-for-granting-international-protection
Inne możliwości legalnego pobytu w Polsce
Ochrona międzynarodowa to niejedyna możliwość legalnego pobytu w Polsce. Inne możliwości mogą być dostępne dla obywateli niektórych krajów i w określonych okolicznościach, w tym (między innymi):
Ochrona uzupełniająca
Podczas rozpatrywania Twojego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej rząd polski może podjąć decyzję o udzieleniu ochrony uzupełniającej zamiast ochrony międzynarodowej, jeżeli powrót do kraju pochodzenia może narazić Cię na poważną krzywdę wynikającą z wyroku śmierci lub egzekucji, tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub kary, poważnego i zindywidualizowanego zagrożenia życia lub zdrowia w wyniku powszechnego użycia przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego, a ze względu na to zagrożenie wnioskodawca nie może lub nie chce wracać do kraju pochodzenia.
Azyl
Oprócz ubiegania się o ochronę międzynarodową możesz również ubiegać się o azyl w Polsce na podstawie prawa krajowego, gdy jest to konieczne dla zapewnienia Ci ochrony oraz gdy jest to uzasadnione ważnym interesem Rzeczypospolitej Polskiej.
- Złożenie wniosku z Polski: jesteś zobowiązany/zobowiązana do poddania się pobraniu odcisków palców i sfotografowaniu
- Złożenie wniosku z zagranicy (pocztą): do wniosku należy dołączyć fotografię, a po przyjeździe na terytorium Polski należy poddać się pobraniu odcisków palców
Więcej informacji (w językach polskim, rosyjskim i angielskim):
https://www.gov.pl/web/udsc-en/procedure-for-granting-asylum
Reżim wizowy (pobyt tymczasowy)
Obywatele niektórych krajów posiadający paszporty biometryczne mogą podróżować do państw strefy Schengen bez wizy na okres 90 dni w dowolnym okresie 180-dniowym. Ruch bezwizowy nie daje prawa do studiowania, pracy ani zamieszkania w UE.
Zezwolenia na pracę i programy
- Zezwolenie na pracę: wydawane przez wojewodę na wniosek pracodawcy; 5 typów (A–E):
- Zezwolenie na pracę sezonową: typ S – uprawnia cudzoziemca do wykonywania pracy przez 9 miesięcy w roku kalendarzowym w podklasach działalności uznanych za sezonowe.
- Oświadczenie pracodawcy o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi: zarejestrowanemu w miejscowym urzędzie pracy przez pracodawcę dla obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy. Uprawnia do pracy niesezonowej bez zezwolenia na pracę przez okres 6 miesięcy w ciągu 12 kolejnych miesięcy.
- Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę: wydawane przez wojewodę na wniosek cudzoziemca. Pozwala zarówno na pobyt, jak i pracę.
Program Poland. Business Harbour: kompleksowy pakiet ułatwiający relokację do Polski przeznaczony dla przedsiębiorców i informatyków z wybranych krajów