در ایران، اتباع افغانستان براساس وضعیت مدرک اقامتی خود به حقوق و خدمات مختلفی دسترسی دارند (دارنده کارت آمایش، دارنده گذرنامه و ویزا، فاقد مدرک).
لازم به ذکر است که مطابق با رویکرد دولت ایران، دارندگان کارت آمایش گروه اصلی تحت حمایت دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در ایران هستند. با این حال، ما همچنین تلاش می‌کنیم از کسانی که بیشترین نیاز را در بین دارندگان گذرنامه و ویزا و فاقدین مدرک دارند، حمایت کنیم.
به طور کلی، حقوق و خدمات موجود برای افراد فاقد مدرک در مقایسه با دارندگان کارت آمایش و دارندگان گذرنامه و ویزا محدودتر است. هنگامی که از طریق تلفن یا به صورت حضوری به مراکز پذیرش کمیساریا مراجعه می‌کنید، کمیساریا اطلاعات مربوط به خانواده شما را جمع‌آوری می‌کند تا اطلاعاتی کلی از تعداد و مشخصات افراد تحت حمایت در ایران، از جمله افراد جدیدالورود داشته باشد، و بتواند مشاوره مناسب ارائه دهد و رایزنی با دولت ایران به نمایندگی از کلیه افرادی که نیاز به حمایت بین‌المللی دارند را انجام دهیم. لطفاً به خاطر داشته باشید که کلیه خدمات ارائه‌شده توسط کمیساریا به پناهندگان رایگان است. در صورت هرگونه تخلف یا درخواست پول، از جمله برای اسکان مجدد، لطفاً آن را گزارش دهید – اطلاعات تماس ما را در اینجا پیدا کنید: https://help.unhcr.org/iran/contact
ثبت نام و دریافت مدرک: دولت ایران، براساس قوانین خود و از طریق اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی، مسئول ثبت نام پناهجویان و پناهندگان و همچنین تعیین وضعیت پناهندگان در ایران است. اگر به تازگی وارد ایران شده‌اید، برای کسب اطلاعات بیشتر به دفتر اداره امور اتباع و مهاجرین خارجی محل اقامت خود مراجعه نمایید. برای افراد تازه وارد از افغانستان، دولت ایران هنوز در حال تصمیم‌گیری درمورد مراحل ثبت نام و صدور مدرک است و کمیساریا فعلا جزئیاتی در این باره دریافت نکرده است. دفتر کمیساریا در ایران نه می‌تواند درخواست‌های پناهندگی را در ایران بپذیرد و نه در مورد درخواست‌های پناهندگی تصمیم می‌گیرد. هرگونه اطلاع جدید در صفحه اینترنتی راهنمای کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در ایران (UNHCR Iran Help page) اطلاع رسانی می‌شود. اگر تذکره و یا گذرنامه معتبر ندارید، می‌توانید برای دریافت مشاوره و پشتیبانی در اخذ اسناد هویتی به سفارت افغانستان در تهران یا کنسولگری در مشهد مراجعه کنید.
بهداشت و درمان: افراد فاقد مدرک به هیچگونه بیمه درمانی در ایران دسترسی ندارند. با این حال، صرف نظر از وضعیت مدرک شما، تمام مراقبت‌های درمانی اولیه رایگان است. شما می‌توانید با مراجعه به نزدیکترین مرکز بهداشت و درمان یا پایگاه بهداشت به مراقبت‌های درمانی اولیه دسترسی داشته باشید. مراقبت‌های بیمارستانی نیز با نرخ بالاتری نسبت به ایرانیان، در دسترس است.
کار: افراد فاقد مدرک واجد شرایط پروانه موقت کار که به آنها اجازه می‌دهد بطور قانونی در ایران کار کنند، نیستند.
تحصیلات: از سال ۲۰۱۵، دولت ایران اجازه داد همه کودکان در سن مدرسه بدون در نظر گرفتن وضعیت مدرک خود و بدون نیاز به پرداخت شهریه تحصیلی ویژه پناهندگان، درسطح دبستان و دبیرستان سر کلاس درس حاضر شوند. ثبت نام مدرسه برای سال تحصیلی پیش رو بسته شده است، اما می‌توانید اطلاعات بیشتر در مورد ثبت نام را در اینجا پیدا کنید.
حمایت از افراد دارای نیازهای خاص: کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، با هماهنگی اداره امور اتباع و مهاجرین خارجی، ممکن است بتواند از افراد دارای نیازهای خاص، مانند قربانیان خشونت، کودکان و زنان در معرض خطر، افراد دارای معلولیت و افراد مسن، بدون در نظر گرفتن وضعیت مدرک آنها حمایت محدودی کند. این حمایت ممکن است شامل مشاوره حقوقی، حمایت روانی و اجتماعی و در برخی موارد وجود آسیب پذیری بالا، کمک‌های نقدی حداقلی باشد.
اسکان مجدد: شایعات مربوط به ثبت نام برای اسکان مجدد توسط کمیساریا را باور نکنید. در حالی که چندین کشور متعهد شده‌اند که ظرفیت‌های اسکان مجدد را در سطح جهانی در اختیار مهاجرین افغانستانی قرار دهند، این کشورها هنوز تصمیم نگرفته‌اند چگونه این ظرفیت‌ها بین کشورهای میزبان اتباع افغانستان تقسیم شوند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که حتی زمانی که ظرفیت‌های بیشتری برای اسکان مجدد برای اتباع افغانستان در ایران در دسترس باشد، اسکان مجدد به عنوان راه‌حلی باقی می‌ماند که تنها برای بخش بسیار اندکی از پناهندگان، چه در ایران و چه در سراسر جهان در دسترس است. به‌علاوه، برخی از کشورها به تازگی فرصت‌هایی را برای آن دسته از اتباع افغانستان اعلام کرده‌اند که در آن کشورها کار کرده‌اند یا وابسته به آنها بوده‌اند، این افراد می‌توانند برای اجازه سفر به این کشورها درخواست دهند. این برنامه‌ها توسط آن کشورها راه‌اندازی و مدیریت می‌شود و کمیساریا نه افراد را به این برنامه‌ها ارجاع می‌دهد و نه پرونده‌های مربوطه را رسیدگی می‌کند.
برای اطلاعات موثق، لطفاً به صفحه اینترنتی راهنمای کمیساریا در ایران (https://help.unhcr.org/iran) که به تازگی راه‌اندازی شده و اطلاعات به روزی در اختیار پناهجویانی که در ایران به دنبال حمایت هستند قرار می‌دهد و همچنین صفحه رسمی اینستاگرام کمیساریا مراجعه کنید.
اگر نگرانی‌های حمایتی خاصی دارید، می‌توانید مستقیماً با ما از طریق آدرس ایمیل [email protected] یا با یکی از دفاتر ما تماس بگیرید: برای دریافت اطلاعات تماس کلیک کنید