نویکرنێن گرنگ لسەر کەناڵێن پەیوەندیێ یێن UNHCR

UNHCR ژمارێن نوی بکاردئینیت بۆ پەیوەندیکرنێ ب پەنابەران.

📞07744404440 – بەشداربوویێن ئاسیاسێل و زەین

📞00662330303 – بەشداربوویێن کۆرەک

⚠️هەمی خزمەتێن د هێنە دابینکرن ژ لایێ كومسيونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بۆ كاروبارێن په‌نابه‌ران UNHCR و هەڤکارێن وێ د بێ بەرامبەرن!
ئەگەر تە کریارەکا خاپاندنێ یان گەندەلیەک دیت، یان داخوازیا پارەی ژتە یان هەر تشتەکێ دی هاتە کرن بەرامبەری خزمەتێن کومسیونا بلند یا نەتەوەێن ئێکگرتی بۆ کاروبارێن پەنابەران UNHCR ، هیڤیە مە ئاگەهدار بکەن برێکا: [email protected]

ڕاپرسیا کارکرنا گەنجان

تەمەنێ تە دناڤبەرا ١٨-٣٤ ساڵان دایە؟ پشکداربە د ڕاپرسیا کارکرنێ یا گەنجان دا و ئارەزو و ئاستەنگ و هزروبێرێن خۆ د گەشتا تە بۆ کارکرنێ دا باس بکە! ئەڤ دەستپێشخەرییا جیهانی ژ لایێ ڕێکخراوا نێڤدەوڵەتی کار و هەڤپشکێن وە دهێتە ئەنجامدان. ئارمانجا وێ ئەوە دەنگێ گەنجان ل سەرانسەری جیهانێ دا بەلاڤ بکەت، دگەل گەنجێن پەنابەر ژی بخوڤە دگریت.

٢٠ پشکدار دێ ڤان خەڵاتێن ل خارێ بەدەستڤە ئینن

  • پشکداریکرن د فێربوونا ئەلیکترۆنی دا
  • گەهشتن ب کۆرسێن ئۆنلاین
  • ئاماژەپێکرن د بەڵاڤوکان دا

ب رێکا ڤی لینکی ڕاپرسییێ ئەنجامدە: https://www.surveymonkey.com/r/LW6DYXXwill

ئەڤێ دەلیڤێ ژ دەست نەدە! ڕاپرسی د ل ١٧/١٢/٢٠٢٤ هێتە گرتن.

بۆ پتر پێزانینان: https://www.decentjobsforyouth.org/news-detail/140

١٦ رۆژ چالاکی. بێی هیچ بهانە. ئێکگرتن بۆ بدوماهیک ئینانا توندوتیژییا دژی ژنان و کچان

  • جیهانەکا بێ توندوتیژی یا ددەستێ مەدا و نها دەمێ کریارێ یە. دا ئەم د ئێکگرتی بین ودوماهیکێ ب توندوتیژییا دژی ژنان و کچان بینین.
  • هەمی ژن و کچ ژ هەژی هندێ یە ب کەرامەت و سەلامەتی بژیت. پاراستن ژ توندوتیژیێ مافەکێ بنەڕەتییە نە ئیمتیاز.
  • ڕێزگرتن ل ماڵێ دەست پێدکەت. ب هەمان کەرامەت سەرەدەریێ دگەل ژن و کچێن د ژیانا خۆ دا بکە کا تۆ چەوا بۆ خۆ دکەی.
  • بێژە نەخێر بۆ هەمی جۆرێن توندوتیژیێ. جەستەیی، سۆزداری، دەروونی، سێکسی، یان ئابووری. توندوتیژیێ چ جهـ دکۆمەڵگەها مە دا نینن.
  • هاریکار بە بۆ گهورینا. پشتەڤانییا خێزان و کۆمەڵگەها خۆ بکە ب راوەستیان دژی توندوتیژیێ، هەروەسا ڕەفتارێن خرابێن وەکی ترانەیێن سێکسی و سڤکاتیکرن.
  • لۆمەکرن و شەرمەزاریێ ب راوەستینن. ڕزگاربوویێن توندوتیژیێ ژ هەژی گرنگیپێدانێ نە  نەکو حوکمدانێ.
  • توندوتیژی چ جارا یا ڕەوا نینە. چ بهانەیەک نەشێت توندوتیژیا دژی ژنان و کچان بچەسپێنێت.
  • خودان پیدڤیێن تایبەت ماف هەیە دویر ژ توندوتیژیێ بژین و بێ ئاستەنگ دەستێ وان بگەهیتە خزمەتگوزارییان.
  • ئەو توندوتیژیا نەهێتە دیتن ژی هەر توندوتیژییە. زیانێن دەروونی و ئابووری نیشانێن دومدرێژ لسەر تاک و کۆمەڵگەهێ دهێلن.
  • هاوسەرگیریا ب زۆری جۆرەکە ژ توندوتیژیێ. مافێ ئازادیا و هەڵبژاردنێ و خوێندنێ ژ تاکەکەسان ددزێت.
  • هاوسەرگیریا زاروکان پێشێلکرنا مافێن سەرەتاییە. هەر زاروکەک ژ هەژی وە دەرفەتێ یە بۆ گەشەکرن و فێربوون و پێشکەفتنێ.
  • کوشتنا “شەرەف”ێ نە شەرەفمەندییە و نە ڕەوایە ژی. پێشێلکارییەکا مەزن یا مافێ ژیان و ئاسایشا ژنان و کچانە.
  • توندوتیژیا خێزانێ کاریگەری یا لسەر هەمی کەسان هەی. دروستکرنا ماڵەکا ئارام کۆمەڵگەهەکا بهێزتر دروست دکەت.
  • داخازکرنا پاڵپشتیێ نیشانا ‌هێزێ یە. ئەگەر تۆ ڕویبڕی توندوتیژیێ بووی یان تە هەست کر مەترسی یا لسەر تە هەی ، هاریکاری یا بەرهەڤە.
  • ئەگەر تۆ یان کەسەکێ تۆ دنیاسی د مەترسیێدا یە، ژلایێ جەستەیی، دەروونی، یان ئابووریڤە، هاریکاری بتنێ ب پەیوەندییەکا تەلەفونێ ژتە دویرە.
  • پەیوەندیێ ب ژمارە 119 بکە ل هەرێما کوردستانێ و 139 ل عێراقا فیدراڵ یان داخازا هاریکاریێ ژ نێزیکترین سەنتەرێ پشتەڤانییا کومەلایەتی بکە.
  • خزمەتگوزاریێن هەمەجور دبەردەستن ژ وانا چاڤدێرییا تەندروستی، پشتەڤانییا دەروونی-کۆمەڵایەتی، و هاریکاریێن یاسایی. پێنگاڤا ئێکێ بهاڤێژە و ئەوا بۆ تە گونجای بهەلبژێرە.
  • سەلامەتی و تایبەتمەندیا تە یا گرنگە. هەمی پێزانینێن تە دێ ب شێوەیەکێ نهێنی مینن و بێی ڕازیبوونا تە ناهێنە ئاشکرا کرن.
  • کەسانێن کو خودان پێدڤیێن تایبەتن یان بریندارن دەمێ ڕویبری توندوتیژیێ دبن دشێن بگەهنە پشتەڤانییەکا تایبەت. هەردەم هاریکاری یا ل بەر دەستێ تە..

ناڤەندێن جڤاکی

سەرژمێریارا عیراقێ یا گشتی

وەک هوین د ئاگەهدار ، دەستهەلاتێن حکومی دێ رابن بسەرژمێریارەکا گشتی لسەرانسەرێ عیراقێ بمەرەما کومکرنا پێزانینێن دروست دەربارەی هەر تاکە کەسەکی ل عیراقێ. ئەڤ سەرژمێریاریە ژ پەنابەر و پەناخوازا ژی د گریت.

بەشداریا تە یا گرنگە.

  • چ پێتڤیە بزانی:

 

پێزانینێن قەدەغەیا هاتن و چوونێ: قەدەغەیا هاتن و چوونێ دێ کەفتە کاری ژ نیڤا شەڤا ١٩ تشرینا دووێ  تا  ٢١ تشرینا دووێ بمەرەما ئاسانکرنا سەرژمێریاریێ. پەنابەر و پەناخواز ژی پێتڤینە لدویڤ رێنمایێن حکومەتێ بچن.

گەهشتن بو خزمەتگوزاریا: ئەو کەسێن دەستویر دای دێ بەردەوام بهاریکاریێ رابن وەک پێتڤی ، خزمەتگوزاریێن سەرەکی دێ د بەردەست بن د دەمی قەدەغەیا هاتن و چوونێ دا.

هەڤکاریا هەوە: ئەم ژ هەوە داخواز دکەین هەڤکار و پشتگیر بن دگەل تیمێن سەرژمێریاریێ برێکا دابینکرنا پێزانین و بەلگەنامێن پێتڤی ئەگەر هاتنە داخواز کرن.

بۆ پتر پێزانینان بینەریا ڤێ ڤیدیویێ بکەن

https://www.facebook.com/watch/?v=1573472653606822&rdid=NkJm93cXasn9WFYE

بدوماهیک ئینانا پڕۆگرامی ڤەگوهاستنا قوتابیێن پەنابەر

لهەرێما کوردستانا عێڕاقێ

ئەڤ يادداشتناما هاریکار ياهاتیە دروستکرن ژبو بکارئینانێ د روینشتنێن پێزانینان دا و پێتڤیە ببەرفرەهی بهێتە بەلاڤکرن . ئەڤ يادداشتناما هاریکار پێكولێ دكەت پێزانینان بگەهینتە دەستێ جڤاتێن پەنابەران لسەر ڤەکێشانێ ژخزمەتا ڤەگوهاستنا قوتابیان و ئاراستەکرنا دایک و بابێن کارلێکری سەبارەت رێکێن لبەردەست یێن پێگهور ژبوڤەگوهاستنێ ب رێکا گەنگەشێن رازیکەر.

  بزانە کو ل هەرێما کوردستانا عیراقێ،
  • پەنابەر بەشەکن ژ خەلکێ کومەلگەهێن خوجهـ
  • رولێ كومسيونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بۆ كاروبارێن په‌نابه‌ران UNHCR ئەوە دلنیا کرنە کو حکومەت رێنمایێن خو بەرامبەری پەروەردکرنا پەنابەران بجهبینیت.
  • مافێن خواندنێ دهێنە گەرەنتیکرن، و زاروکێن پەنابەران وەک خەلکێ خوجهـ سەرەدەری دگەل دهێتە کرن. یا گرنگە بهێتە گەهاندن ل هەرێما کوردستانێ ، بەروڤاژی هندەک دەولەتێن دی،  زاروکێن پەنابەران ب وەکهەڤی مافێ هەی بو خواندنێ بئاستەکێ بەرز ، کو ئەڤە ئێکە ژ مافێن سەرەکی یێن مروڤی نە.
رولێ جڤاکی بزانە، دایک و باب، جڤاک، و کومەلێن ماموستا و دایک و بابان دڤێت رولەکێ بەرچاڤ هەبیت د دوپاتکرنا وێ چەندێ کو هەمی زاروک، ژ وانژی زاروکێن پەنابەران، بەختەوەریێ ب مافێن خو یێن خواندنێ ببەن. ئەڤ بهێزکرنە بەرپرسیارەتیەکا هەڤپشکە کو دڤێت ئەم هەمی پێ د پابەند بین.
  • دیاربکە بوچی پروگرامێ ڤەگوهاستنا قوتابیان هاتە راوستاندن. روونبکە کو نەمانا ئەڤێ خزمەتێ دوپاتدکەت کو زاروکێن پەنابەران ب وەکهەڤی هەمان خزمەتێن بەردەست يێن خەلکێ خوجهـ هەنە.
  • ئاماژێ بئەوان کومبونێن هاتینە کرن کو گەنگەشێن بکوم هاتیە ئەنجامدان ل مەها گولانێ دا ژبو جڤاکێ دیاربکەی کو ئەڤ بریارە بوێ رێکێ یا هاتیە دان. پروسێس پێکهاتبو ژ دایک و بابێن کارلێکری، دایک و بابێن سەربەخو، بەرپرسێن حکومی ێین پەروەردێ، کومەلێن ماموستا و دایک و بابان، و رێڤەبەرێن قوتابخانان، پێخەمەت دابینکرنا پێزانینێن بەرفرهـ، هەلسەنگاندنا مەترسیان، و دیارکرنا چارەسەریێن پێگهور. دەنگێ هەوە رولەکێ گرنگ د پروسێسا بریاردانێ دا هەبو.
  • ئاماژە ب پێزانینێن گرنگ و پرسیارێن گەلەک هاتینە دوبارە کرن بکە ژبو پتر پێزانینان.
  • هەول بدە پتر بەشداربوی پرسیارێن خو د وێ چارچوڤێ دا دیاربکەن. پرسیارێن تە د گرنگن و دێ هێنە بەرچاڤ وەرگرتن  د پێکولێت مە یێن بەردەوام ژبو دابینکرنا خواندنەکا باش ژبو هەمی زاروکان.
پەیامێن سەرەکی مافێن خو بزانن خواندن مافەکێ سەرەکی یێ مروڤی یە، پەیوەندیدارە بپەیمانا مافێن زاروکان یا سالا 1989 وپەیمانا پەنابەران ل سالا 1951 هاتیە دیارکرن. رولێ خواندنێ ئەوە قوتابیێن پەنابەر و گەنجان بپارێزیت ژ رێکخستنا بزوری د لەشکەراندا، کارکرنا زاروکان، دەستدرێژیا سێکسی و پێکئینانا هەڤژینی یا زاروکان. هەروەسا خواندن بەرگریا کومەلگەهی ب هێزدکەت. مافێ خواندنێ ل هەرێما کوردستانا عیراقێ – سیاسەتا تێکەلکرنا پەروەردا پەنابەران. (REIP) ل سالا 2022، وەزارەتا پەروەردێ و حکومەتا هەرێما کوردستانێ پشتگیریا سیاسەتا تێکەلکرنا پەروەردا پەنابەران (REIP) کر، ژبو دابینکرنا سیستەمەکێ پەروەردا بئاستەکێ بەرز و گشتگیر ژبو هەمی زاروکان. (REIP) کو رێکێ ددەتە زاروکێن پەنابەر ل قوتابخانێن حکومی بهێنە تومارکرن، ئامادەبن د پولاندا وەک خەلکێ خوجهـ، و فێرببن ژ ماموستایێن پەنابەر وماموستایێن کومەلگەهێن خوجهـ. رولێ خو بزانە وەک هەلگرێ بەرپرسیارەتیێ
  • حکومەت و دەستهەلاتا ناڤخو: لدویڤ سیاسەتا تێکەلکرنا پەروەردا پەنابەران، وەزارەتا پەروەردا هەرێما کوردستانا عیراقێ بەرپرسە و رێزی ل دوپاتکرنا بەردەوامیا پەروەردێ ژبو زاروکێن پەنابەر دکەت. مەرداتیا حکومەتا هەرێما کوردستانا عیراقێ یا بێ وەکهەڤە لسەرانسەری جیهانێ کو گەلەک زاروکا شیان نینن خواندنا بنەرەت وەربگرن.
  • کومسیونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بو کاروبارێن پەنابەران: رولێ کومسیونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بو کاروبارێن پەنابەران (UNHCR)ێ ئەوە دوپاتبکەت کو حکومەت ئەرکێن خو بەرامبەری پەنابەران بجهبینیت .
  • دایک و باب: یا گرنگە بهێتە دیارکرن کو ئەرکێ دایک و بابا، ماموستا، کومەلێن ماموستا و دایک و بابان، و ئەندامێن جڤاکێ ژی ئەوە پەروەردەکا باش دابین بکەن بو  زاروکان. وەک دایک و باب، تە ئەرکەکێ تایبەت یێ هەی کو دوپات بکەی زاروکێن تە مافێ خواندنێ هەبیت.
تو ئەندامەکێ وەکهەڤی دناڤ کومەلگەها خوجهدا سیاسەتا تێکەلکرنا پەروەردا پەنابەران دهێتە ئەنجامدان لسەر پەنابەر و خەلکێ کومەلگەهێن خوجهـ. وەک ئەندامەکێ وەکهەڤ د جڤاکی دا، پێتڤیە دایک و بابێن پەنابەر وەک خەلکێ خوجهی خزمەتگوزاریێن گشتی بدەستخوڤەبینن و هەروەسا رێکێن سەرەدەریێ یێن وەکهەڤ بەرجەستە بکەن. هوکارێن سەرەکی بو نەهێلانا ڤەگوهاستنا قوتابییان بزانە ل ٥ سالێن دوماهیکێ، پروگرامێ ڤەگوهاستنا قوتابییان هاریکاریا زاروکێن پەنابەر بتنێ کریە. ل دەستپێکێ مەرەما ڤی پروگرامی ئەو بو کو زاروکێن پەنابەر یێن ئاکنجی لجهێن دویر بشێن بەشدارببن د قوتابخانێن د ناڤ و دەرڤەی کەمپان دا. برێکا سیاسەتا تێکەلکرنا پەروەردا پەنابەران زاروکێن پەنابەر د شێن ئامادەببن ل نێزیکترین  قوتابخانێن گشتی (حکومی). هیڤییە ل بیرا تە بیت کو (سیاسەتا تێکەلکرنا پەروەردا پەنابەران) پەنابەران د هەمی لایەنێن وەزارەتا پەروەردێ و بەشێن وێ بخوڤە دگریت.
  • حکومەتێ لژنێت ڤەگوهاستنێ داناینە ل هەر پارێزگەهەکێ دا کو قوتابخانە، رێڤەبەرێن قوتابخانان،  و دایک و بابێن کومەلگەهێن خەلکێ خوجهـ  بشێن کومپانیا پاسێن قوتابخانێ یان شوفێری هەلبژێرن.
  • وەک ئەندامەک د جڤاکی دا، دایک و بابێن پەنابەر دشێن هەمان خزمەتگوزاریێن گشتی بدەستخوڤە بینن وەک خەلکێ خوجهـ.
بزانە چەوا ئەڤ بریارە هاتیە دان

كومسيونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بۆ كاروبارێن په‌نابه‌ران UNHCR   دگەل پەنابەر و خەلکێ خوجهـ ، کومەلێن ماموستا و دایک و بابان، رێڤەبەریا پەروەردێ و هەڤکارێن دبوارێ پەروەردێ دا دانوستاندن کرینە. كومسيونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بۆ كاروبارێن په‌نابه‌ران UNHCR   خەمێن هەوە بەرچاڤ وەرگرتینە و گەهاندینە جهێن پەیوەندیدار. ئەڤ هوکارە بوینە ئەگەرێ هندێ بریار بهێتە دان پروگرامێ ڤەگوهاستن بو قوتابییان بهێتە راوستاندن.

پرسیارین دوبارە دهێنە کرن

ئەم تێدگەهین کو دبیت تە گەلەک پرسیار هەبن سەبارەت ڤێ گهورینێ. دبیت هەروەسا تە خەم هەبن وەکی ژ لایێ پەنابەران و خەلکێ خوجهی هاتینە دیارکرن د دان وستاندنێت مەدا. ئەڤ پرسیارێن دووبارە دهێنە کرن ل خوارێ مەرەم ژ وان ئەوە هندەک بەرسڤان بگەهینینە تە. ئەم هیڤی دکەین هەر پرسیارەکا دی تە هەبیت بومە دیار بکە یانژی ژبو کومەلێن ماموستا و دایک و بابان دیاربکە، یانژی بو هەڤکارێن مە یان کەنالێن گازندە و پێشنیاران ل سەنتەرێن هاریکاریا جڤاکی فرێکە.

تێبینێن گرنگ: دروستیا پێزانینا بۆ زاروکێن لسەر پەرتوکا خێزانی ئەڤا پەنابەرێن سوری

لدویف ئامادەکاریێن د هێنە ئەنجامدان لجهێن رەسەنێن زاروکێن پەنابەرا دەربارەی بەلگەنامێن وان ، خێزان رادبن بدانانا پێزانینێن زاروکێت خو د لسەر  پەرتوکا خێزانی یا پەنابەرێن سوری ئان داخوازێ ژ کەس و کارێن خو د کەن (یان ئاژەنسا یان پارێزەران) کو ئەڤان بەلگەناما ئامادە بکەن پێش وانڤە. د ئەڤێ پروسێسێ دا ،  هندەک پێزانین د هێنە تومارکرن بشێوەکێ خەلەت، وەک خەلەتی د روژبونێ دا و د هنەک کەیسا دا خەلەتی د ناڤی دا. وەک ئەنجام ، ژمارەکا بلندا کەیسا کو جێوازی یا هەی د بەروارا روژا بونێ دا دنڤبەرا  پاسپورتێ یان پەرتوکا خێزانی و روژ بونا راستەقین ئەوا هاتیە تومارکرن لسەر باوەرناما ژ دایکبونێ ئەڤا هاتیە دەرئێخستن ل عیراقێ و ژ  لایێ كومسيونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بۆ كاروبارێن په‌نابه‌ران  UNHCR.

دەرئەنجامێن پێزانینێن خەلەت

  • تومارکرنا زاروکی د قوناغا درست یا خواندنێ دا: روژ بونا زاروکی کارتێکرنێ بشێوەکێ راستەخو  لسەر تومارکرنا زاروکی ناکەت بو خواندنێ بەلێ پا دێ کارتێکرنێ لسەر تومارکرنا زاروکان کەت لقوناغا درست لقوتابخانێ. ئەڤە هندەک جارا دێ بتە ئەگەرێ هندێ کو زاروک بهێتە تومارکرن د پولەکا کێمتر ژ ژیێ زاروکی یێ راستی کو ئەو زاروک لێ بهێنە وەرگرتن.
  • دروستبونا جێوازی د پێزانینێن کەسایەتی دا: ئەڤ جێوازییە د تومارکرنێ دا دێ بیتە ئەگەرێ جێوازیێ دناڤ بەرا پێزانیێن کەسایەتی دا و بەلگەنامێن ناسنامەیی. خێزان تنێ دێ توشی ئەڤان ئارێشا بن ل دەمێ ژڤانێ بالیوزخانێ ژبو ئێکبونا خێزانێ ، کو دێ بتە ئەگەرێ پەیدابونا هندەک ئالوزیێن دی.

چ بهێتە کرن دا ئەڤان ئارێشا دویربێخین

  • روژبون و ناڤێ دروست یێ زاروکی بگەهینە وەک هاتییە نڤێسێن د باوەرناما ژ دایک بونێ دا ئەڤا هاتیە دەرکرن ل عیراقێ بو دەستهەلاتێ ، یان کەس و کارێن زاروکی (یان ئاژەنسێ) لدەمێ زێدەکرنا زاروکی لسەر پەرتوکا خێزانی لسوریێ.
  • دلنیا بکە کو پەرتوکا خێزانی روژ بون و ناڤێ زاروکی یێت هاتینە نیشاندان بهەمان شێوێ کو هاتینە نڤێسین لسەر باوەرناما ژ دایکبونێ ئەڤا هاتیە دەرکرن ل عیراقێ.   

کیڤە بجی ئەگەر هاتو تو توشی ئەڤێ ئاریشێ ببی و تە ڤیا چارەسەر بکەی

ئەگەر پێزانینێن روژبونا زاروکێ تە لسەر باوەرناما ژ دایکبونێ د جێواز بون ژ ئەوان پێزانینێن لسەر باوەرناما كومسيونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بۆ كاروبارێن په‌نابه‌ران  UNHCR، هیڤییە ئێکسەر داخوازا گهورینا پێزانینێن کەسایەتی بکەی برێکا فورما کوبو KOBO یا كومسيونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بۆ كاروبارێن په‌نابه‌ران  UNHCR. و ئەڤان خالا لبەرچاڤ وەرگرە:

  • لدیڤ بارودوخێ جێوازیێ ، د هندەک کەیسان دا ، د بیت تو بهێیە رەوانەکرن بو بدەستڤە ئینانا هندەک رازەمەندیا وەک رازەمەندیێ ژ ئاسایشێ.
  • پروسێس یا جێوازە ژ پارێزگەهەکێ بو ئێکا دی. بو خەلەتیێن بچیک ، تیمێ تومارکرنێ لكومسيونا بلند یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بۆ كاروبارێن په‌نابه‌ران  UNHCRدبیت هاریکاریا تە بکەت بو راستڤەکرنا ئەڤێ خەلەتیێ بشێوەکێ ئێکسەر لسەر پێزانینێن کەسایەتی بیێ کو هندەک رازەمەندیێن زێدە پێتڤی بن.

خو و خێزانا و جڤاکێ خو بپارێزە

د ڤان دوماهیکا دا گەلەك کەسا هەول دایە عێراقێ بجهـ بهێلن ب رێکێن جودا، وەك ب رێکا وەلاتێ ئیرانێ و تورکی دا بگەهنە ئێکەتیا ئەوروپا و داخوازیا پەنابەریێ بکەن. پرانیا جاران ئەڤ گەشتێن پەنابەرا دهێنە هاندان ورێکخستن ژ لایێ قەچاخچیان و هندەك رێکخەرێن دی ڤە کو داخازا پارەکێ زوور دکەن ژبو ڤان گەشتا.

د سالێن بوری دا، ب هزاران خەلك دگەل خێزانێن وان ئاسێ ماینە و د کاودانێن گەلەك سەخت را د بوورن و ئاسێ بوینە ل وەلاتێن لسەر رێکێ دا دگەل نەبۆنا پەناگەهەکێ و نەبونا خارنێ و ئاڤێ وچاڤدێریا ساخلەمی یێ. پڕانیا وان کوچبەران هاتینە زڤراندن لسەر سنوران و کەتینە د کاودانێن سەختر ژ کاودانێن وان تێرا بورین بەریکا دەست ب گەشتا پەنابەریێ بکەن، پرانیا وان ماینە بێ پارە و بوینە خودانێن زوور دەینا و بێ خانی ماینە یانژی پەناگەهەکێ کو لێ بزڤرن. رێژەکا زوور کێم شیاینە بگەهنە ئێکەتیا ئەوروپا، وئەو کەسێن گەهشتین ژی وەسا باسکریە کو هەتا گەهشتینە ئێکەتیا ئەوروپی، وان و خێزان و زاروکێن وان گەلەك کاودانێن نەخوش و سەخت بوراندینە د رێکێدا.

مەترسیان تێبگەهە و بزانە 

لدەمێ کو تە هەردەم مافێ هەی بو کوچکرنێ و داخازا پەنابەریێ ، یا گرنگە بزانی کو گەشتکرنا بێی ڤیزە یا پری مەترسی یە، سەرەرای داخازیا تە بو پەنابەریێ، بزانە کۆ ئەڤ جورە گەشتە زیانێن توند دکەهیننه تە و خێزانا تە ژ لایێ جەستەیی و مێشکی و دارایی ڤە.

ئەو قەچاخچی و ڕێکخەرێت ڤان گەشتان دبیت داخازا پارەی ژتە بکەن بەری گەشتێ، د وەختێ گەشتێ دا یان ژی پشتی گەشتێ، و ئەو نەشێن گەرەنتیێ بدەن بو گەهاندنا تە بو جهێ دەستنیشانکری. تو و خێزانا تە بەلکی ببنە قوربانیێن وان کەسان یێن حەزا وان فایدە و بدەسڤەئینانن، کو سوزێ ددەن کو تە بگەهیننه وەلاتەکێ دی ب شێوێ نە ئاسایی. پرانیا جاران حەز و ئرامیا تە نە خەمە بو وان کەسان. ئەو کەس سوودمەندیێ ژ رەوشا تە دبینن و راستیا وێ چەندێ کو تو نەشێی گەشتێ بکەی ب رێکێن ئاسایی. تو و خێزانا تە بەلکی ببنە قوربانیێن خاپاندنێ  و ئێشانێ.

وەرگرتنا ڤیزا وەلاتەکێ سنوردار بو وەلاتێن ئێکەتیا ئەوروپی، وێ ڕامانێ نادەت کو یا گەرەنتی یە دێ شێی گەهیە د ناڤا ئێکەتیا ئەوروپی دا. چونا دناڤا وەلاتەکێ ئێکەتیا ئەوروپی دا تە پێتڤی بڤیزێن دەستنیشانکری هەیە . بێی هەبونا ڤیزا ئێکەتیا ئەوروپی، د بیت تو ئاسێ ببی د رێکێدا و بەرامبەری هندەك بڕیارێن نەچاری و نە هێمن ببی، هەروەسا دبیت بکەڤیە بەر مەترسیا گرتنێ و ڤەقەتیانێ ژ خێزانا خو و ڤەگەریانا راستەخو بو وەلاتێ تە یێ رەسەن.

بزانە بەرى بچى

ل دويڤ رێنمایێن لايەنێن پەيوەندیدار لپارێزگەها دهوكێ ، هەر كەسىێ بڤێت گەشتێ بكەت ژ هەرێما كوردستانێ برێكا ئاسمانی يان زەمينێ ،  ئەو ئێدى نەشێت بگەهيتە خزمەتگوزاريێن توماركرنێ يێن كومسيونا بلندا نەتەوەیێن ئێکگرتی بۆ کاروبارێن پەنابەران (UNHCR) يان كارتا ئاكنجيبوونێ يا مروڤايەتى بدەست خوڤە بينيت ، تنێ دێ شێت گەهیتە ڤان خزمەتان ئەگەر دەستويريا گەشتکرنێ ژ رێڤەبەريا ئاكنجيبوونێ بدەست خوڤە ئينابيت بەرى گەشتكرنێ.

خو و خێزانا خو بپارێزە

هشیاربە ژ داخوازی و سوزێن نە راست و دروست یێن کو د بینی لسەر تورێن جڤاکیێن نە باوەرپێکری.

گەلەک کەس و مالپەر و پەیجێن سەختە هەنە لسەر تورێن جڤاکی کو سەختەکاریێ دکەن و داخازی و سوزێن درەو و نە راست ددەن، یانژی سەختەکاریێ دکەن بناڤێ كومسيونا بالا یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بو كاروبارێن په‌نابه‌را  UNHCRو نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی  UN یان ژی بالیوزخانێن وەلاتێن بیانی داکو پارە و خزمەتگۆزاریان ژ خەلکی وەرگرن.

ئەگەر تە رێکخراوەك یان کەسەك دیت کو داخویانیێ دکەت کو دگەل كومسيونا بالا یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بو كاروبارێن په‌نابه‌را UNHCR کاردکەت و داخویانیا هاریکاریێ دکەت بو گەشتێ بو دەرڤەی وەلاتی بەرامبەر کوژمەکێ پارەی، خو ژێ دویر بێخە و ئەڤێ چەندێ بگەهینە جهێن پەیوەندیدار.یا پێتڤیە لبیرا تە بیت کو هەمی خزمەتگوزاری یێن دهێنە دابینکرن ژ لایێ نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی UN و رێکخراوێن مروڤایەتی ڤە بێ بەرامبەرن.

پەیوەندییێ بکە

ئەگەر تە یان خێزانا تە پێتڤی ب شیرەتێ یان پشتگیرییێ هەبیت، یانژی راوێژکاریێ دەربارەی بارودوخێ تە ل عیراقێ، یانژی ئەگەر تە بڤێت کومببی دگەل خێزانا خو ل ئێکەتیا ئەوروپی یانژی بریتانیا، پەیوەندیێ بکە ب كومسيونا بالا یا نه‌ته‌وه‌يێن ئێکگرتی بو كاروبارێن په‌نابه‌را UNHCR یانژی رێکخراوێن هەڤکار دگەل دا بو وەرگرتنا پێزانینا.

سیاسەتا تێکهەلکرنا پەروەردا پەنابەران هاریکاریا ئەحمەد دکەت ژبۆ زڤڕینا وێ ل قوتابخانێ

ئەحمەد و سیبەر لە ڕێگای چونیان بۆ قوتابخانە © UNHCR/J. Cheewasrirungruang

کەمپا دومیز  2  یا پەنابەران ، کەرتێ هەرێم ، پارێزگەها دهوک ، هەرێمی کوردستان، ئێراق – تشرینا دووەم ٢٠٢٢

غالب و خێزانا خو هاتنە هەرێما کوردستانا عیراقێ ل ٢٠١٢ ،  هەر ژ دەمێ هاتنا وان ل ٢٠١٢ ل گەلەک دەڤەرێن ناڤەندا پارێزگەها دهوکێ ژیان (هەرێما کوردستانا عیراقێ). پشتی ئەڤێ خێزانێ ژ ئەگەرێ توند و تیژیێ لوەلاتێ خو بازدای ، گەلەک ئاستەنگ کەتنە لبەر سینگێ وان بۆ پەیداکرنا پێتڤیێن ژیانا خو لوەلاتێ پەنا لێخاستی لهەرێما کوردستانا عیراقێ.  خێزانا غالبی کو پێک دهێت ژ حەفت کەسان گەشتا خو دەستپێکر ل باژێرێ دهوکێ  د گەل گەلەک ئاستەنگا بۆ ماوێ حەفت ساڵا کو ئێک ژ وان ئاریشێن چاڤا یێن هەین و  ئێکێ دی ئاریشێن گەشەکرنا پاشوەخت یێن هەین تا لدوماهیێ ئاکنجی بوین لکەمپا پەنابەران لدومیز لساڵا ٢٠١٩. خێزانێ جهێ ئاکنجیبونا خو ڤەگوهاست بۆ لناڤا کەمپێ ژبەر کو ژیان گەلەکا گران بۆ ژ دەرڤەی کەمپێ.

پشتی ڤەگوهاستنێ بۆ کەمپا دومیز ، غالبی هەولدا و هەمی شیانێن خو مەزاختن کو سێ ژ زارۆکێن خو دووبارە تۆماربکەت لقوتابخانەکێ لکەمپێ. بەلێ پا نەشیا ژبەر کو هەمی زارۆکێت وی د تۆمارکری بون ل قوتابخانێت حکومی لهەرێما کوردستانا عیراقێ ، زارۆک فێری زمانێ کوردی یێ ناڤخویی ببون کو لدیف سیستەمێ خواندنێ یێ کوردی چوبون و قوتابخانێت لناڤا کەمپێ دا بزمانێ عەرەبی بوون . ژبەر ئەڤی ئەگەری ئەحمەد دگەل دوو ژ خیشک و برایێن خو ڤەقەتیان ژ قوتابخانێ بۆ ماوێ سێ ساڵا. 

لهەیڤا ئەیلولێ ٢٠٢٢ ، غالب شیا سێ ژ زارۆکێن خو دووبارە تۆماربکەت لقوتابخانێ ، سوپاس بۆ ئەنجامدانا سیاسەتا تێکهەلکرنا پەروەردا پەنابەران ژ لایێ وەزارەتا پەروەردێ یا حکومەتا هەرێما کوردستانێ، کو نوکە ئەحمەد و خیشک و برایێن خو د شێن بچنە قوتابخانێ و فێر ببن دگەل هەڤالێن خو. 

” ئەحمەد ئێک ژ زیرەکترین قوتابیا بوو. ئەز گەلەک داما د بوم لدەمێ من زارۆکێت خو د دیتن دەرڤەی قوتابخانێ و خەما پاشەروژا وان من هەلدگرت. وەختێ ئەز ئاگەهی سیاسەتا پەروەردێ یا نوی بویم ئەڤ ساڵە ، من ئێک خولەک هزرا خو نەکر و راست قەستا رێڤەبەریا پەروەردێ کر دا کو بەلگەنامێن پێتڤی پەیدا بکەم ژبو دووبارە تومارکرنا وان د قوتابخانێن ناڤخویێ یێن حکومی دا.” غالب د بێژیت (بابێ ئەحمەدی).

ل قوتابخانا ژڤان ، ئەحمەد مەزنترین قوتابی بوو دناڤ هەڤالێت خودا کو پێتڤیە ئەو ژ سەر و شنی دەستپێبکەت دا ئەو ساڵێت ژێ چووین قەرەبوو بکەت. جێوازیا تەمەنی د ناڤبەرا وی و هەڤالێت وی دا چ جارا نە بویە ئاستەنگ د رێکا خواندنا ویدا. ئەحمەد گەلەکێ کەیفخوشە بزڤریتە ڤە بۆ قوتابخانێ. ئەحمەد یێ هاتیە هەلبژارتن وەک نوینەرێ قوتابیان ل پولا خو ژ لایێ ماموستا یێن خو ڤە کو ئەو گەلەک شانازیێ بخو د بەت. ” ئەز گەلەکێ بکەیفم بزڤرمە قوتابخانێ ڤە . ئەز گەلەکێ خەریب بویم ژ وەرگێرانا لاپەرێن پەرتوکێت خو و دگەل هەڤالێت خو بم . من نە دزانی کا دێ پاشەروژا من و خیشکا من یا چەوا بت. ڤەگەریانا مە بۆ قوتابخانێ هیڤیەکا مەزن دا مە.”  ئەحمەد بکەیف د بێژیت

سیبەر یا خو بەرهەڤ د کەت بۆ ئەڤی سمستەری کو هەمی بابەت دێ بزمانێ کوردی بن. © UNHCR/ J. Cheewasrirungurang

 سیبەرێ پولا ئێکێ یا قوتابخانێ دەستپێکر پار دگەل سیستەمێ عەرەبی. ئەڤ ساڵە، ماموستایێن وێ بکوردی د ئاخڤن کو گەلەک کەیفا وێ یا بهندێ هاتی. “ئەز گەلەکا بکەیفم کو نوکە بئەوی زمانی د خوینم ئەڤێ ئەز د گەل خیزان و هەڤالێت خو پێ د ئاخڤم.” – سیبەر د بێژیت.

سیبەر یا خو بەرهەڤ د کەت بۆ ئەڤی سمستەری کو هەمی بابەت دێ بزمانێ کوردی بن. © UNHCR/ J. Cheewasrirungurang

 سیبەرێ پولا ئێکێ یا قوتابخانێ دەستپێکر پار دگەل سیستەمێ عەرەبی. ئەڤ ساڵە، ماموستایێن وێ بکوردی د ئاخڤن کو گەلەک کەیفا وێ یا بهندێ هاتی. “ئەز گەلەکا بکەیفم کو نوکە بئەوی زمانی د خوینم ئەڤێ ئەز د گەل خیزان و هەڤالێت خو پێ د ئاخڤم.” – سیبەر د بێژیت.

لسەرانسەرێ جیهانێ ،کومسیونا بلند یا نەتەوەیێن ئێکگرتی بۆ کاروبارێن پەنابەران UNHCR و هەڤکارێن وێ پێکڤە و ژ نێزیک کار د کەن دا پەنابەر پەروەردەکا باش وەرگرن د سیستەمێ پەروەردێ یێ حکومی د ناڤ وەلاتێ خوجهدا. سیاسەتا تێکهەلکرنا پەروەردا پەنابەران نمونەکا سەرکەفتیانە یە، کو وەزارەتا پەروەردا حکومەتا هەرێما کوردستانێ سەرکێشیا ئەڤێ سیاسەتێ د کەت. ئەنجامدانا ئەڤێ سیاسەتێ د ئەڤ ساڵەدا زارۆکێن پەنابەر ژ پولا ١ تا ٤ دەلیڤە یا بو هەی بهێنە تێکهەلکرن د  گەل کومەلگەها ناڤخویێ دا.  ئەڤ سیاسەتە دەلیڤێ د دەتە زارۆکان بیەکسانی پەروەردەکا باش بدەستخوڤە بینن ، و ببنە پارچەیەک د هەمان جڤاک دا برێکا پێکئینانا پەیوەندیان د ناڤبەرا زارۆکێن کومەلگەها خوجهدا ئەڤێن د هێنە هەمان قوتابخانە. نە تنێ قوتابی د مفادارن ، بەلکی ئەڤ سیاسەتە پشتگیریا هندێ د کەت کو ماموستا یێن خودان شیان یێن سوری ژی د مفادار بن د هەمان سیستەمێ خواندنێ دا وەک ماموستایێن ناڤخویێ –  ئەڤە د بیتە سەرکەفتنەکا مەزن کو هاریکاریا پەنابەران د کەت دا پێتڤیێن ژیارا خو بدەستخوڤە بینن و پشتگیریا سیستەمێ پەروەردێ د کەت کو پێشوازیا پتر قوتابیا دکەت.